Niet iedereen is even
gelukkig met het feit dat paus Benedictus zoveel moeite doet om de afgescheiden
beweging van Lefebre, die het Vaticaans Concilie met zijn vernieuwingen
afwijst, weer binnen de kerk van Rome te halen. Maar de druppel die de emmer
deed overlopen was toen een van hen,
bisschop Richard Williamson publiekelijk de holocaust
ontkende en durfde te beweren, dat er geen 6 miljoen maar slechts 300.000 joden
omgekomen waren. Er ontstond een storm van felle reacties. Bisschoppen uit
Frankrijk, Duitsland en Nederland spraken van een ongeloofwaardige en beschamende
vertoning; en over schade aan de relaties met de joden. Politici mengden zich
in het debat, met name de Duitse bondskanselier,
Angela Merkel, eiste dat de paus maatregelen zou nemen. Maar ook gewone mensen
spraken erover; zij begrepen het niet; ik ben door velen van u erover
aangesproken. Daarom is het belangrijk dat we er als gemeenschap over nadenken,
en proberen onze houding in deze te bepalen. Hoe moeten wij hier mee omgaan? En vooral
hoe moet het verder? [hier
kunnen de mensen in de dienst even met elkaar praten]
Het zou me niet verwonderen,
dat er ook hier onder ons, onder vrienden, in de familie, verschillend over
gedacht wordt. De Nijmeegse theoloog Jean Pierre Wils is officieel uit de kerk
getreden,en met hem vele anderen. Verschillende van u
hebben mij aangesproken over deze kwestie, en ik weet dat er onder u waren die zich die vraag ook gesteld hebben: moet ik in deze
kerk blijven? hoe moet ik dat doen, als
ik die stap wil zetten? wat bereik ik ermee als ik eruit stap? of haal ik mijn schouders op en ga over tot
de orde van de dag?
Ik wil u laten weten, dat
ikzelf ook met deze vragen gestoeid heb; en dat is niet de eerste keer in mijn
leven. Ik ben vaker benaderd door mensen, die mij dierbaar en nabij zijn, in
mijn familie, met de vraag: Heeroom, waarom stap je er toch niet uit? Ik heb dat
toen niet gedaan, en doe dat nu niet. Ik begrijp en respecteer anderen, die het
wel deden, maar ik blijf erin….een bewuste keuze.
Eigenlijk ben ik er wel trots
op en vind ik het een winstpunt, dat er zoveel mensen zijn, die er serieus over
nagedacht hebben. Het wijst erop dat de kerk hun dierbaar is, maar ook dat zij
niet alles slikken; dat zij mondig zijn en een eigen mening hebben, dat zij op
hun eigen geweten durven koersen en zich dat door niets en niemand laten
afnemen. De tijd dat wij alleen maar naar boven keken voor antwoorden op onze vragen
is voorbij. Wij zijn zelf verantwoordelijk voor de stappen die wij zetten. Bisschop
Bekkers van Den Bosch was in de zestiger jaren een
groot voorvechter van deze gedachte. En bovendien, dit was
een van de belangrijkste punten van het Tweede Vaticaans Concilie: de vrijheid van
het eigen geweten; het geweten als eerste en hoogste norm van ons handelen.
Was dat dan niet altijd zo?
Ik denk het niet. De oudsten onder ons zullen zich die tijd nog wel herinneren:
Ons geweten lag vroeger in de biechtstoel. De kerk was een piramide: De kerk - zo werd
gedacht - was de kerk van Rome; de paus en de bisschoppen en de priesters
bepaalden wat mocht en niet mocht, wie erbij hoorde en wie niet. Gewone
mensen stonden onder aan de ladder, en hadden slechts uit te voeren, wat
daarboven bedacht en beslist en voorgeschreven werd. “Roma
locuta, causa finita”, was het gezegde; als Rome gesproken heeft, is de
kous af.
Aan die gedachte heeft het
Vaticaanse Concilie een einde gemaakt. De kerk dat zijn wij “Gods volk
onderweg”, mensen aan de basis zoals wij hier samen zijn, die proberen te
begrijpen wat het vandaag-de-dag,
in onze omgeving, betekent om Jezus van Nazareth te volgen. Dat is immers zijn
opdracht voor ons christenen; de wereld waarin wij leven, moet mooier worden;
zijn Rijk moet komen…door ons.
Mag/moet er dan geen paus
zijn? Jazeker, ik denk dat een wereldkerk om leiding vraagt; een leiding die de
band tussen plaatselijke kerken bewaart en soms een gezaghebbende stem laat
horen in belangrijke kwesties. Maar die kerk heeft geen behoefte aan een leiding
die alle gezag naar zich toetrekt en bang is voor bewuste, zelf nadenkende, hun
eigen geweten volgende, gelovigen. En mag de paus ook nog eens fouten maken? De eerste
paus, Petrus, heeft menig keer - vóór en na zijn aanstelling - de plank
misgeslagen, en toch heeft Jezus juist over hem gezegd: Op deze steenrots zal
ik mijn kerk bouwen. Waarom zou de paus niet mogen zeggen: Goh, ik heb dit
verkeerd ingeschat, ik heb me vergist? Iemand in die
positie die zich kwetsbaar durft op te stellen, wint wat mij betreft aan gezag
en geloofwaardigheid. In die geest lees ik de verklaring van de Nederlandse
bisschoppen over deze kwestie.
Zo straks bij het begin
zongen wij: “wij zoeken U als wij samen komen, hopen dat Gij aanwezig zijt, hopen dat het er eens van zal komen, mensen in vrede
vandaag en altijd”. Dat
is kerk: wij hier samen, proberend zijn boodschap te pakken, en te doen. Zo
simpel is het! In
die kerk wil ik geloven, een gemeenschap van gelovige mensen, die serieus werk
willen maken van de boodschap van Jezus, op deze plek, in 2009. Een gemeenschap
van mensen, die een levende rank aan de
wijnstok proberen te zijn. Die kerk laten we ons niet afnemen, door niets
en door niemand.
Amen.