Steve
Biko, de zwarte arts en vrijheidsstrijder in Zuid Afrika, werd in 1978 opgepakt door de veiligheidsdienst
in dat land en kort daarna in de gevangenis vermoord. Zijn taal was te opruiend,
hij werd als te gevaarlijk gezien, hij ondermijnde het bewind. Wat was dan die
gevaarlijke opruiende taal van Biko? Dit zijn woorden van hem: “De blanke God
is altijd aan het woord geweest, er zal een tijd komen dat de zwarte God zijn
stem verheft en zichzelf laat horen boven geluiden van zijn tegenpool uit”.
Kostbare woorden. Ze werpen licht
op het thema van vandaag: Welke
God kies je?
De
God van de machtigen, van de onderdrukkers - zegt Biko - is altijd aan het
woord geweest, ooit zal de God van de kleine mensen, van de onderdrukten, zich
laten horen. De blanke heeft steeds gepraat over God, maar heeft in zijn leven
niet de ware God laten zien, heeft niet de wil van de ware God geëerbiedigd.
Want de ware God is de God, die leven
brengt, en niet een God, die dood en verderf zaait.
In beide lezingen van vandaag worden mensen gevraagd een
keuze te maken: In de eerste lezing vraagt Jozua het volk te kiezen, ofwel voor
de God van Israël of voor de god van de heidenen? In het evangelie vraagt Jezus
aan zijn leerlingen: Kies je voor Mij of kies je niet voor mij? In beide gevallen luidt het antwoord ja: Wij
kiezen voor de God van Israël, zegt het volk in de eerste lezing. Wij kiezen
voor Jou, zegt Petrus in de tweede lezing. Beide keren wordt ook de reden voor
die keuze aangegeven: 'De God van Israël is een God van leven, Hij heeft ons
bevrijd uit de dodelijke slavernij van Egypte'. En in het evangelie bij monde
van Petrus: 'Waar moeten wij anders heen? Jouw woorden betekenen leven, eeuwig
leven'.
Israël kiest bewust voor Jahweh, omdat Jahweh – door
middel van de vrijheidsstrijder Mozes, - voor dit volk gekozen heeft: 'Jahweh,
onze God, heeft ons en onze vaderen uit Egypte geleid, uit het slavenhuis'. In
dit bevrijdend gebeuren ervaren zij God's keuze voor hen, een groep onderdrukte
slaven. Dáárom is precies déze God voor hen de ware, de God van leven.
Ook Petrus sprak vanuit zijn ervaring: hij heeft Jezus'
verhalen gehoord om zijn boodschap duidelijk te maken; hij heeft gezien hoe Hij
metterdaad met mensen omgaat; hij heeft gezien dat Jezus een zwak heeft voor
mensen in nood, voor mensen die niet meetellen. De woorden van Jezus zijn
concreet, glashelder en tegelijkertijd ook
radicaal: Er is geen compromis mogelijk; je kiest of voor het een of
voor het ander. Je kiest of de ware God, of een schijngod/afgod.
Iedere
keuze brengt een verzaking mee. Je kunt niet tussen de verschillende keuzes
doorfladderen die het leven ons biedt, zonder je ooit ergens aan te binden. Op
een tweesprong, als je een weg kiest, sluit je noodzakelijkerwijs de andere weg
uit. Je moet dan vastberaden doorlopen op die ene weg, op je eigen benen
vertrouwen en de hoop levend houden op de bestemming die je wacht.
Het is best wel verleidelijk om te schipperen, om het
niet allemaal zo ernstig te nemen. “Bij menige gelegenheid – zegt Leonidas Proano,
bisschop van Riobamba in Ecuador – bij menige gelegenheid, wanneer ik als
priester of bisschop in een conflict verwisseld was, hebben mijn vrienden mij
(overigens met de beste bedoelingen) gezegd, dat ik een beetje meer diplomatie
moest gebruiken. Zij legden mij uit, dat diplomatie heus niet zo’n slechte
betekenis behoefde te hebben. Ik moest leren een beetje met woorden te spelen,
zonder nu meteen de waarheid geweld aan te doen, en handiger gebruik te maken
van bepaalde situaties, zonder direct oneerlijk te zijn. Maar ik kan geen
slinkse wegen bewandelen, ook al leiden ze naar een goed doel. Ik denk dat de
waarheid vroeg of laat toch aan het licht komt. Ik denk dat iedereen volledig recht heeft op de volledige
waarheid en dat wij alleen zo elkaar kunnen begrijpen en echte banden kunnen
smeden.”
God manifesteert zich in wat mensen concreet ervaren, de
bevrijding uit dodelijke slavernij van Egypte. God manifesteert zich,
letterlijk, in de persoon van Jezus van Nazareth, die door zijn aardse leven
God's grootheid en liefde neerzet; die kiest voor het leven en het geluk van
mensen; en die zo radicaal kiest dat het Hem zijn leven kost. God wordt in en
door Jezus tot vlees en bloed voor mensen. Jezus breekt mensen de ogen open
voor het lijden en het verdriet van anderen, om er iets aan te doen. Hij brengt
geen rust, maar doet mensen lijden aan de nood van anderen en roept op tot
solidariteit met hen om het lijden te verlichten en het uiteindelijk te
doorbreken. En waar mensen, in navolging van Jezus, daar gevolg aan geven, manifesteert God zich ook in hen.
“Er
zijn plekken waar God niet aanwezig is, waar een God die zegt ‘Je mag er zijn’
gered moet worden. Daar waar mensen platgewalst worden door het leven, daar
verliest een mens het geloof in zichzelf, daar sterft God. God is niet een abstract begrip voorbij of hoger
dan de dagelijkse werkelijkheid, maar God is een dynamische werkelijkheid die
aanwezig komt daar waar mensen komen, elkaar in ontmoetingen recht doen, elkaar
de ruimte durven geven iemand te zijn… rechtop te gaan… te leven.” Dat
zeiden Brigitte en Gea, twee afgestudeerde vrouwelijke theologen van de UTP.
Ook
in onze dagen en in onze samenleving heeft de God van de machtigen vaak het grootste woord. Dat kan
alleen veranderen als wij vandaag bereid zijn om tegengeluid te laten horen,
zoals een professor Berkhout en Cees van Ojik, de gepensioneerde huisarts van
Zwanenburg, in de Schipholdiscussie. Zij versterken de stem van de omwonenden
van Schiphol en pleiten voor leefbaarheid van mens en natuur, en laten zich
horen tegen de afgod, die economische
vooruitgang heet. Welke God kies
ik?